Meşihat Dini Soruların Cevap Kapısı
Fitre olarak da bilinen fıtır sadakası, ramazan orucunu tutup bayrama ulaşmanın bir şükrü olarak; belirli şartları bulunduran Müslümanın belli özelliklere sahip birtakım kimselere vermekle yükümlü olduğu vacip bir sadakadır. Nitekim Efendimiz ﷺ insanlar bayram namazını kılmaya çıkmadan fıtır sadakasının verilmesini emretmiştir[1].
Fıtır Sadakasının Vacip Olmasının Şartları:
Fitrenin vacip olması için gerekli şartlar şunlardır:
- Müslüman olmak.
- Hür olmak. Köleye fıtır sadakası vacip değildir.
- Asli ihtiyaçlar dışında menkul veya gayrimenkul nisap miktarı (96 gram) değerinde mala sahip olmak. Bu malların ticaret amaçlı olması şart değildir.
Ergenlik çağına girmiş olmak ve akıllı olmak İmam-ı Âzam ve İmam-ı Ebu Yusuf’a göre (Allah onlara rahmet eylesin) şart değildir. Dolaysıyla yukarıda açıklanan şartlara sahip olan yani nisab miktarına malik olan deli ve çocuğa da fıtır sadakası vermek vacip olur. Fakat velileri onlar adına onların mallarından verir[2].
Fıtır Sadakası Kimlere Verilir?
Fitre kişinin bakmakla yükümlü olmadığı ve aslî ihtiyaçları dışında menkul ve gayrimenkul, nisap miktarı değerinde (96 gram altın) malı olmayan kimselere verilir.
Fıtır sadakası, zekât ve oruç fidyesi verecek olan kişinin, bunlardan doğrudan veya dolaylı olarak faydalanmaması temel bir kuraldır. Bu nedenle kişinin zekâtını, fıtır sadakasını ve fidyesini ana baba dede nine gibi üst soy ile çocuk ve torun gibi alt soya veremez. Ayrıca eşlerde birbirine zekât, fitre ve fidye veremez. Çünkü örfte karı kocanın malları ortak sayılır. Hesapsızca birbirlerinin mallarından faydalanırlar[3].
Kişinin, Adına Fıtır Sadakası Vermekle Yükümlü Olduğu Kişiler Kimlerdir?
Fitre vermesi vacip olan her bir kişinin, bakmakla yükümlü olduğu ve tam olarak velayeti altında bulunan kimseler adına fitre vermesi vaciptir. Buna binaen kişinin fakir olan küçük çocukları ve köleleri adına fitre vermesi vaciptir.
Ailesinde bulunup fakir olan büyük çocukları ve ana babası adına fitre vermesi ise vacip değildir. Çünkü fitrenin vacip olmasının sebeplerinden biri olan velayet, büyük çocukta ve ana babada yoktur. Fakat verecek olsa çocuğu adına geçerli olur.
Aynı şekilde hanımı adına da fitre vermesi gerekmez. Zira kocanın hanımı üzerine olan velayeti tam değildir. Bu nedenle hanımının malında tasarruf etme yetkisine sahip değildir. Bununla beraber hanımının fitresini verecek olsa hanımı adına geçerli olur.[4]
Fıtır Sadakasının Rüknü: Zekâtta olduğu gibi fitrenin de rüknü temliktir. Yani bir nesneyi fakire mülk olarak vermektir. Dolaysıyla ibaha olarak tabir olunan, fakirin bir yemekten yemesine izin vermek suretiyle fitre verilmiş olmaz, yalnız
[1] Sahih Buhari, (1509).
[2] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/69.
[3] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/74.
[4] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/71-72.
