Meşihat Dini Soruların Cevap Kapısı
Şirket, birden fazla kişinin emek ve mallarını bir araya getirmek suretiyle kurmuş oldukları ortaklıklardır. Bu tip ortaklıklarda şirket ortaklarının kişisel malları ayrı, şirket malları ise ayrı olarak değerlendirilmektedir. Bu yazıda “Hanefi ve Şafi mezheplerine göre şirket mallarının zekatı nasıl verilir?” sorusunu cevaplayacağız.
Hanefi Mezhebine Göre Şirket Mallarının Zekatı
Hanefi mezhebine göre zekâta tabi olan şirket mallarının zekâtı, şirket ortaklarının hisselerine göre hesaplanır. Her ortak hissesine düşen paya göre zekâtını verir.[1]
Şayet ortakların sermayeleri toplu olarak bakıldığında nisap miktarına ulaşıyor da hisselere bölündüğünde ulaşmıyorsa burada ortaklar zekât vermekle yükümlü olmaz. Çünkü bu ortaklar birbirleriyle ortak olmasaydı bu kadar bir maldan zekât vermeleri gerekmeyecekti. Ortak olduklarında da durum aynıdır. Ortak olmakla birlikte mallarında herhangi bir fazlalık meydana gelmemiştir.
Meseleyi bir misalle izah edelim: Nisap miktarını 40 bin TL olarak farz ettikten sonra; hisseleri yarı yarıya olan iki kişilik bir şirketin sermayesi 60 bin TL olsa burada ortaklara zekât gerekmeyecektir. Çünkü her ne kadar sermayenin tamamı nisaba ulaşsa da hisselere bölündüğünde nisaba ulaşmamaktadır.
Ortaklardan her birinin hissesi müstakil olarak nisaba ulaştığında kendi hisseleri üzerinden zekât vereceklerdir. Örneğin iki ortağın sermayesi 100 bin TL ise her birisi 50 bin TL üzerinden kırkta bir oranında zekâtlarını vereceklerdir.
Şafi Mezhebine Göre Şirketlerin Zekatı
Şafi mezhebine göre ortaklar, zekât hususunda tek kişi olarak değerlendirilirler.[2] Şayet iki ortağın hisselerinin toplamı nisaba ulaşıyorsa onlara zekât farz olur. Zekat borcunu hisselerine göre ödemeleri gerekir. Örneğin 100 gram altında %60 ve %40 ortak olan iki kişinin ödeyeceği zekât 2.5 gramdır. Bu 2.5 gramın değeri de sözgelimi 100 TL olacak olsa 60 lirasını %60 pay sahibi olan ortak, 40 lirasını da %40 pay sahibi olan ortak verecektir.
Şirket Zekatında Ortakların Tek Kişi Gibi Değerlendirilmesinin Neticesi
Şafi mezhebine göre şirket ortaklarının zekât hususunda tek bir kişi olarak itibar edilmesi;
1- Bazen her ikisi için bir kolaylık,
2- Bazen her ikisi için bir zorluk,
3- Bazen biri için kolaylık diğeri için zorluk,
4- Bazen de her ikisi için ne kolaylık nede zorluk ifade etmektedir.
Her ikisi için kolaylık olmasının bir misali, iki kişinin 80 koyunda yarı yarıya ortak olmalarıdır. Çünkü bu surette şayet ortakların her birinin hissesine ayrı olarak itibar edilseydi her biri bir koyun zekât verecekti. Fakat hisselerine toplu olarak itibar edildiği için ikisi bir koyun zekât verecekler. Zira 40 koyundan 120’ye kadar 1 koyun zekât gerekir.
Ortaklar için zorluk olmasının bir misali; 40 koyunda yarı yarıya ortak olmalarıdır. Çünkü bu misalde şayet hisselerine ayrı olarak itibar edilseydi her ikisine de zekât düşmeyecekti.
Biri için zorluk diğeri için kolaylık olmasının bir misali; 60 koyunda üçte iki ve üçte bir oranında ortak olmalarıdır. Burada üçte ikilik paya sahip olan için bir kolaylık üçte bir hisseye sahip olan içinse bir zorluktur. Çünkü ilk paya sahip olan kişinin payına müstakil olarak bakılsaydı tam 1 koyun verecekti ancak böyle bakılmadığı için 1 koyunun üçte ikisini vermekle yükümlü oldu. İkinci paya sahip olan kişinin hissesine müstakil olarak bakılsaydı kendisine zekât düşmeyecekti. Fakat ortakların hisseleri bir hisse olarak değerlendirildiği için bir koyunun üçte birini zekât olarak vermekle sorumlu oldu.
İkisi için ne bir hafiflik ne de bir zorluk ifade etmemesinin örneği de 200 koyunda yarı yarıya ortak olmalarıdır. Bu durumda 200 koyun için her birinin 1 koyun vermesi gerekir. Her birinin ayrı olarak 100 koyunu olsaydı da 1 koyun gerekecekti. Dolaysıyla burada herhangi bir değişiklik olmamış oldu.[3]
İLGİLİ YAZILAR
Gayrimenkuller İçin Zekat Vermek Gerekir Mi?
Alacakların Zekâtını Vermek Gerekir Mi?
[1] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye II/16.
[2] Umdetü’l-Mesâlik, s.103; İbn Hacer el-Heytemî, Tuhfet’ü-l Muhtaç, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, III/228.
[3] Muğni’l-Muhtaç, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye II/74.
