Geçmiş döneme ait zekât borçları nasıl ödenir?

İslam’ın kemalini zekâtın ödenmesine bağlayan ve Resulünü, “Onların mallarından sadaka al ki, onunla kendilerini (günahlardan) temizleyesin ve onları arındırasın.” [1] buyurarak zekât almakla görevlendiren Allah’a hamd, Resulüne salat ve selam olsun. Zekat, hem edası hem de kazası farz olan bir ibadettir. Binaenaleyh geçmiş yıllarda ödenmemiş olan zekat borçları mutlaka ödenmelidir. Aksi takdirde bu sorumlulukla ahirete irtihal edilmiş olur.

Geçmiş döneme ait zekât borçları nasıl ödenir?

Geçmiş döneme ait zekât borçları iki türlü ödenebilir:

1- Zekat Borcunun, Zekatın Vacip Olduğu Mal Cinsinden Ödenmesi

Örneğin iki senedir zekâtı ödenmemiş olan 200 gram altının zekâtını altın olarak ödemek bu kabildendir. Bu durumda kişi zekât sorumluluğunu yerine getirmiş olur.

Kişi, geçmiş senelere ait zekât borçlarını hesaplayacağı zaman her seneyi ayrı olarak hesaplar. Her senenin zekâtını hesaplarken de bir önceki seneye ait zekât borcunu düşer. Bu konuyu bir misalle açıklayalım:

400 gram altını olduğu halde 4 sene zekâtını vermeyen bir kimse, ilk sene için 10 gram altın zekât verir. Bu kimse ikinci senenin zekâtını hesaplarken ilk seneye ait olan 10 gram zekât borcunu çıkartıp 390 üzerinden hesaplar ve 9,75 gram altın üzerinden zekâtını verir. Üçüncü ve dördüncü seneleri de bu şekilde hesaplar.

Burada kural şudur: Kişi zekâtını hesaplarken nasıl borçlarını düşüyorsa aynı şekilde önceki senelere ait zekât borçlarını da düşer.[2]

2- Zekat Borcunun Kıymetinin Ödenmesi

Burada da geçmiş senelerin zekâtı yukarıda beyan ettiğimiz şekilde şu hususlar dikkate alınarak hesaplanır:

• Kişi geçmiş senelerde ki zekâta tabi olan mallarının zekât borcunu o malların kıymetinden vereceği zaman bugünkü kıymetine göre verir. Yani zekâtını ödeyeceği gün o malların değeri ne kadar ise ona göre zekâtını verir. Örneğin üzerinden bir sene geçtiği halde 100 gram altının zekâtını vermemiş olan bir kimse ödemekle yükümlü olduğu 2,5 gram altını para olarak vermek isterse o 2,5 gramın bugünkü değerine göre zekâtını verir.

• Eşyanın kıymeti zamanla arttığı için fakiri gözetmek ve ihtiyatla amel etmek adına bu görüşe göre hareket etmek gerekir. Yani ödeme anındaki kıymete göre zekât verilmesi lazımdır.

• Fakat bir görüşe göre sağmal hayvanların dışındaki zekâta tabi olan altın, gümüş ve ticaret mallarının zekât borçları zekâtın vacip olduğu gündeki kıymete göre ödenir. Sağmal hayvanlarda ise ittifakla zekâtın ödeneceği gündeki kıymete göre zekât verilir.

• Misal olarak bir kimse 2019 yılının başında üzerine vacip olan zekât borcunu bugün ödemeye kalksa 2019’un başındaki (yani zekâtın vacip olduğu gündeki) kıymetine göre zekâtını verir[3].

• Eğer kişinin durumu iyi değil de zor durumda ise bu görüşe göre amel edebilir.

[1] Tevbe, 103.

[2] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye,II/7.

[3]Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/23-24.