Kişinin, Alacaklı Olduğu Malların Zekâtını Vermesi Gerekir Mi?

Kişinin alacaklı olduğu malların zekatını verip vermemesi, alacağın türüne göre değişiklik göstermektedir. Alacaklar deyni kavi, (kuvvetli alacaklar) deyni vasat (orta kuvvetli alacaklar) ve deyni zayıf (zayıf alacaklar) olmak üzere 3 başlıkta incelenir:

Kuvvetli Alacak

Borç vermek sureti ile veya ticaret malı karşılığındaki alacaklardır. Örneğin bir galericinin satmış olduğu araba karşılığında alacağı ücret, ticaret malı karşılığında oluşan bir alacaktır.

Böyle olan alacakların zekâtı verilir. Yani alacak tıpkı kişinin cebindeymiş gibi değerlendirilir.

∎ Bu durumda bakılır, şayet kişi bu alacağı dışında zaten nisaba malikse (96 gram altın değerinde malı varsa) alacağını da o nisaba katar ve zekâtını öyle verir. Mesela bir kişinin 100 bin TL si bulunup üzerinden bir yıl geçse ve aynı zamanda bu kişinin vermiş olduğu borçtan dolayı 10 bin TL alacağı olsa sene sonunda o alacağını 100 bin TL ye ekleyerek 110 bin TL den zekât vermekle yükümlü olur. Fakat 10 bin TL alacağını almadıkça hemen zekâtını vermesi vacip değildir. Alacağından kırkta birini (%2,5) aldığı zaman zekâtını verir.  

∎ Eğer bu kişinin alacağı dışında nisap miktarı kadar bir malı yok ama alacağı ile birlikte nisap miktarı kadar bir malı oluyorsa ya da zaten alacağı nisap miktarı kadar bir mal ise bu kişiye zekât vacip olur. Bu suretlerde kişi alacağını almadıkça alacağına düşen zekâtı ödemekle yükümlü olmaz. Lakin alacağının kırkta birini aldığı zaman geçmiş senelerin zekâtını vermesi vacip olur. Şöyle ki, kişi alacağını 3 sene sonra alsa ve o 3 sene zarfında da nisaba malikse alacağını aldıktan sonra o geçmiş olan senelerin zekâtını verecektir. Örneğin 10 bin TL alacak için ilk seneye düşen zekât miktarı 250 TL, ikinci sene için 244 TL, [1] üçüncü sene içinse 238 TL’dir. Yani kişinin ilk seneye ait zekât borcu zimmetine borç olarak biner, dolaysıyla ikinci senede geçmiş seneye ait zekât borcu düşülür ve öyle hesaplanır.    

Orta Alacak

Ticaret malı olmayan bir mal karşılığında oluşan alacaklardır.

Kişinin ticaret amaçlı olmayan gayrimenkulünü veya menkul olan malını satması veya kiraya vermesi sonucunda oluşan alacaklar bu kabildendir. Bu alacaklarda tıpkı kuvvetli alacaklar gibi değerlendirilir.

Örneğin bir kişi oturduğu evi vadeli olarak satacak olsa ve bu alacağı üzerinden bir sene geçse zekât vermesi gerekir.

Zayıf Alacak

Mal olmayan bir şey karşılığında oluşan alacaklardır.

Miras veya vasiyet sebebi ile oluşan alacak ve hanımın kocasından alacağı mehir bedeli bu kabildendir. Bu sınıf alacaklarda, kişinin nisap miktarı malı alıp üzerinden bir sene geçmedikçe zekât vermesi gerekmez.[2]

[1] İkinci sene, ilk senenin zekât miktarını düşeceğinden dolayı 9.750 TL’nin zekâtını vermesi gerekir.

[2] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/10; Semerkandi, Tuhfetü’l- Fukahâ, I/293-294.