Meşihat Dini Soruların Cevap Kapısı
Mevla Teâlâ Hazretleri, biz insanlara bazı nimetler bahşetmiş ve bu nimetlerin bir kısmını ibadet niyetiyle ihtiyaç sahiplerine vermemizi emretmiştir. Bu ibadeti ise zekât olarak isimlendirmiştir. Bizde bu yazımızda zekâtın ne zaman verileceğini, sene içinde kazanılan malların zekâta nasıl ekleneceğini izah edeceğiz.
Altın, gümüş, paralar, ticaret malları ve sağmal hayvanlar nisap miktarına ulaştıklarında zekât gerekmesi için üzerlerinden hicri bir yıl geçmesi şarttır. Nitekim bu mevzuda Peygamberimiz ﷺ şöyle buyurmuştur: “Üzerinden bir sene geçmedikçe hiçbir malda zekât yoktur.”[1]
Dolayısıyla kişi nisap miktarı mala sahip olduğunda o günün tarihini hicri olarak bir kenara kaydeder ve bir dahaki sene o gün geldiğinde elinde bulunan mal hala nisap miktarıysa veya nisap miktarından daha fazla ise bu kişiye zekât farz olur. Sene içerisinde nisabın eksilmesine itibar edilmez ancak sene içerisinde elindeki nisap miktarı mal tamamen yok olacak olsa sene bozulmuş olur. Şayet daha sonra tekrardan nisaba malik olacak olursa o günü kaydedip yeni bir yıl başlatması gerekecektir.
Zekâtını zamanı dolmadan veren kişi ne yapmalıdır?
Kişi nisaba malik olduğu günü kaydettikten sonra diğer sene o gün gelmeden zekâtını verecek olsa, nisap için hesap ettiği gün geldiğinde bakılır; eğer elinde bulunan mal zekâtını vermiş olduğu malla eşitse zekâtını vermiş sayılır. Eğer fazla ise o fazlalığın zekâtını kırkta bir oranında verir. Şayet elinde bulunan mal azsa vermiş olduğu fazlalık sadaka sayılır. Yani bir sene tamam olduğunda elinde bulunan mala göre zekât verecektir.
Misal olarak Ramazan ayında 100.000 lirası olan kimse bir dahaki Ramazan gelmeden 2.500 lira zekât verse bakılır. Gelecek Ramazan’da 100.000 lirası veya daha az parası olduğu takdirde zekâtını vermiş sayılır. Ama diyelim ki 150.000 lirası olsa 50.000 liranın zekâtı olarak ilaveten 1.250 lira daha zekât verir.
Sene içerisinde elde edilen malların zekâtı nasıl verilir?
Sene içerisinde elde edilen altın, gümüş ve ticaret malları sene hususunda birbirlerine katılırlar. Çünkü bunlar zekât babında aynı cins kabul edilirler.[2] Şöyle ki kişinin elinde nisap miktarı altın bulunsa daha sonra senesi dolmadan nisap miktarı gümüş veya ticaret malı elde etse bunlar sene hususunda altına katılırlar. Yani bunlar için ayrıca bir sene başlatılmaz.
Aynı şekilde kişinin sene içerisinde elde ettiği nisap miktarına ulaşmayan altın gümüş ve ticaret malları; sene sonunda nisap miktarı olan mal altınsa altına, gümüşse gümüşe, ticaret malıysa ticaret malına katılarak zekâtı verilir.
Örneğin, bir kimse ramazanın 10’unda 100 gram altına sahip olsa daha sonra bir dahaki sene ramazanın 10’nu gelmeden 60 gram gümüş ve bir miktar ticaret malı eline geçse sene sonu geldiğinde o gümüş ve ticaret malını altına ekleyerek zekâtını vermesi gerekir.
Farklı cins hayvanlar zekâtta birbirine katılır mı?
Sağmal hayvanlarda ise farklı cinsler sene noktasında birbirlerine tabi olmazlar. Örneğin, 30 sığırı olan bir kimse sene içerisinde 40 koyuna malik olsa 40 koyun için ayrı bir sene başlatılır veya sadece 10 koyuna malik olsa sene sonunda 10 koyundan zekât vermesi gerekmez. Fakat sene içerisinde aynı cins hayvan elde edilirse katılır. Örneğin sene başında 30 sığırı bulunan kimse sene dolmadan 30 sığır daha elde etse bu sığırlar sene noktasında önceki sığırlara tabi olurlar.[3]
[1] İbn Mace, Süneni İbn Mace, Daru İhyai’l- Kütübi’l- Arabiyye, 1792.
[2] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/19.
[3] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/13-15.
