Zengin Talebeye Zekât Verilir Mi?

Zekât, zenginlerin fakirlere vermesi gereken, farz olan malî bir ibadettir. Bu yazımızda zengin talebeye zekât verilip verilmeyeceğinden bahsedeceğiz.

Zekâtın kime verileceği hususu Kur’an’ı Kerim’de beyan edilmiş ve sekiz sınıftan bahsedilmiştir. Hanefi mezhebine göre zekât memuru dışında bu sınıfların tamamında zekâtı hak etme sebebi ihtiyaçtır. Zekât memuru ise işi gereği zengin olsa dahi zekât alabilir. Ayrıca zekât alabilmenin şartlarından biri de zekât alacak olan kişinin fakir olmasıdır. Bu durumda zengin olan kimseler zekât alamazlar. Zengin olan kimse zekât alamadığı gibi öşür, kefaret, nezir ve fıtır sadakası gibi farz ve vacip olan tüm sadakaları da almaz. Zira bu konuda Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: “Hiçbir sadaka zengine helal değildir.”[1]  Dolayısıyla muhtaç olmayan ve dinen zengin olan kimselere zekât verilemez.[2]

Zengin olan ilim talebesinin bu mevzuda farklı bir durumu yoktur. O halde onun da zekât alması caiz değildir.

Dini ilimlerin tahsili ile meşgul olan talebe ve hocaların ayette geçen “fî sebîlillah” (Allah yolunda olanlara) kapsamı altında değerlendirilmesi mümkün müdür?

“Fî sebîlillah” ifadesinin altına kimlerin gireceği konusu fıkhî bir konudur. O halde bu konuda müracaat edilecek yer fıkıh kitapları olmalıdır.  “Fî sebîlillah” meselesi fıkıh kitaplarımızda etraflıca incelenmiştir. Kaynaklarımıza baktığımızda “fi sebîlillah”dan kastedilenin ne olduğu hakkındaki tartışmalar “savaşa katılan” kimse ile “hacı” arasında cereyan etmekte ve ilim talebesinden bahsedilmemektedir.

“Fî sebîlillah” lafzından ne kastedildiği müçtehitler arasında tartışılmıştır. İmamı Ebu Hanife, İmamı Ebu Yusuf, İmamı Şâfi ve İmamı Malik’e (rahimehumullah) göre “fi sebîlillah” ifadesinden maksat savaşa katılanlardır. İmamı Muhammed ve İmamı Ahmet bin Hanbel’e göre ise hacılardır[3]. Hatta İmam Ebû Yusuf’a göre “fî Sebîlillah” ifadesinden maksat, savaşa katılan mücahitlerin fakir olanlarıdır. İmam Muhammed’e göre de hac için yola çıkanların fakir olanlarıdır.[4]

Hal böyleyken “fî Sebîlillah” ifadesinin altına din ilimlerinin tahsili ile meşgul olan zengin talebe ve hocaları sokmak doğru olmayacaktır. Bu sebeple zengin talebeye ve hocaya zekat verilmesi caiz değildir.

[1] İmam Mâlik, el-Muvatta’ bi rivayeti Muhammed b. Hasen, (343).

[2] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi,Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/43,47.

[3] Aynî, el-Binaye, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, III/454-459; Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II/39.

[4] Serahsî, el-Mebsût, III/10.