“Seni boşadım; boş ol; birden üçe kadar boş ol” Sözlerinin Hükmü

Boşama İfadeleri

Boşama ifadeleri iki kısımdır:

1- Sarih (kastedilen mana açıkça anlaşılan) ifade:

Boş ol, sen boşsun, seni boşadım gibi ifadelerdir. Bu tür manası açıkça anlaşılan ifadelerle verilen boşamada niyet gerekli değildir. Bu ifadelerle ric’î (geri dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşmiş olur.

2- Kinayeli (kastedilen mana kapalı olan) ifade:

Yürü ananın evine, kendine koca ara, seni bıraktım, senden ayrıldım gibi ifadelerdir. Bu tür manası kapalı olan ifadelerle verilen boşamada başka bir şeyin kastedilme ihtimalinden dolayı niyet şarttır.[1] Kinaye yoluyla ifade edilen boşamalarda çoğunlukla bâin (dönüş mümkün olmayan) boşama, bazen de ric’î (dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşmiş olur.

Kocanın, Hanımına “Seni Boşadım” Demesiyle Boşama Gerçekleşir Mi?

Kocanın, hanımına “Seni boşadım.” demesiyle ric’î (geri dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşmiş olur. Açıkça anlaşılan bir ifade olması hasebiyle boşamaya niyet etmesine de gerek yoktur.

Kocanın, Hanımına Bain Talaka Niyet Ederek “Seni Boşadım” Demesiyle Boşama Bain Olarak Gerçekleşir Mi?

Kişinin, hanımına bain (geri dönüş mümkün olmayan) talaka niyet ederek “Seni boşadım.” demesiyle ric’î (geri dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşmiş olur. Çünkü boşamanın açıkça anlaşılan ifadelerle verilmesi durumunda niyete itibar yoktur.

Kişinin Hanımına, “Boş Ol” Demesiyle Boşama Gerçekleşir Mi?

Kocanın, hanımına “Boş ol” demesiyle ric’î (geri dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşmiş olur. Açıkça anlaşılan bir ifade olması hasebiyle boşamaya niyet etmesine de gerek yoktur.

Kişinin, Hanımına “Birden Üçe Kadar Boş Ol” Demesiyle Boşama Gerçekleşir Mi?

Kocanın, hanımına “Birden üçe kadar boş ol.” demesiyle 2 ric’î (geri dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşmiş olur. Çünkü bu ifade açık bir boşama ifadesidir. Açık boşama ifadesi söylendiği zamanda ric’î (geri dönüş mümkün olan) boşama gerçekleşir. Birden üçe kadar geri dönüş mümkün olan boşamanın en yükseği ise ikidir.[2] 

Kocanın, hanımına “Seni inşallah boşadım.” demesiyle boşama gerçekleşir mi?

Boşamanın gerçekleşmesi için birtakım şartlar vardır. Onlardan biri de boşama ifadesinde istisna (inşallah) ifadesinin bulunmamasıdır. Dolayısıyla kocanın, hanımına “Seni inşallah boşadım” demesiyle boşama gerçekleşmez.[3] Zira “inşallah” ifadesi ‘Allah dilerse’ manasındadır. Bu durumda “Seni inşallah boşadım.” diyen kişi aslında “Eğer Allah murad ederse seni boşayacağım.” demiş olur. Yani boşamayı Allah’ın dilemesine bağlamış olur. Böyle şartlı boşamalarda boşanma için şartın gerçekleşmesi gerekir. Misalimizdeki şart Allah’ın muradıdır. Kişi Allah’ın muradından haberdar olamayacağından boşaması gerçekleşmiş olmaz.

Kişinin, hanımına latife maksadıyla “Boş ol” demesiyle boşama gerçekleşir mi?

Kocanın, hanımına boşama niyeti olsun olmasın, kasıtlı veya latife maksadıyla “Sen boşsun.” demesiyle boşama gerçekleşmiş olur. Zira bu söz sarih bir ifade olduğundan niyete muhtaç değildir.

Cahiliye devrinde bazı erkekler; eşlerini boşadıktan sonra dönüp şaka maksadıyla o sözleri ifade ettiklerini iddia ederlerdi. Bu sebeple boşamayı alaya almanın caiz olmamasıyla ilgili ayet-i kerime inmiştir.[4]

Kocanın, hanımına uykudayken veya içinden “boş ol” demesiyle boşama gerçekleşir mi?

Boşamanın gerçekleşmesi için birtakım şartlar vardır. Onlardan biri de kocanın boşamaya ehil, yani mükellef (ergenlik çağına girmiş) ve uyanık olarak bu lafzı kullanmasıdır. Çünkü uyuyan kimse ne dediğini bilemeyeceğinden sözüne de itibar edilmez. Dolayısıyla kocanın, hanımına uykudayken “boş ol” demesiyle boşama gerçekleşmez. Aynı şekilde içinden geçirdiğinde boşama lafzı kullanmadığı için boşama gerçekleşmez.[5]

[1] Kudurî, el-Muhtasar, Mektebetü’l-Büşra, s.602-603.

[2] Ömer Nasuh Bilmen, Hukuk-i İslamiye Kamusu, II/186.

[3] Hukuk-i İslamiye Kamusu, II/192.

[4] a.g.e., II/194.

[5] a.g.e., II/192.