Meşihat Dini Soruların Cevap Kapısı
At, Eşek ve Katır Etinin Yenilmesi
Eşek ve katır etinin yenilmeyeceğinde görüş birliği vardır. At etinin yenilmesinde ise ihtilaf vardır. Efendimiz ﷺ zamanında at etinin yenildiğini ve buna izin verildiğini bütün âlimler kabul etmektedir. Âlimlerin bazıları bu durumun sadece gazvelerde olduğunu, zaruret durumunda yenilmesine izin verildiğini veya ilk zamanlarda helal olup sonradan hükmünün nesh edildiğini söylemektedir. Diğer bazıları ise bu cevazın devam ettiğini ve nesh olunmadığını söylemektedir.
At Etinin Yenilmesinin Caiz Olduğunu Söyleyenlerin Delili
Cabir (radıyallahu anh)’dan at eti ile alakalı şöyle bir hadis-i şerif rivayet edilmektedir:
“Efendimiz ﷺ, Hayber günü ehli (evcil) eşeklerin etlerinin yenilmesinden nehyetti. At etinin yenilmesine izin verdi.”[1]
Bu rivayete benzer birkaç hadis-i şerif daha bulunmaktadır. Hepsi aynı manayı ifade etmektedir.
Bu görüşü savunanlar; İmam Muhammed, İmam Ebu Yusuf, İmam-ı Şafiî ve İmam Ahmed b. Hanbel’dir.[2]
At Etinin Yenilmesinin Caiz Olmadığını Söyleyenlerin Delili
Ayetten Delil:
“Kendilerine binesiniz ve sizin için zinet olsun diye atları, katırları ve merkepleri yarattı.” [3]
Ayet-i kerimede bu hayvanların en önemli faydaları zikredilmiştir. Şayet bu hayvanların etinin yenilmesi gibi büyük önem taşıyan faydaları olsa idi, Hakîm olan zat bunu ayette illa zikrederdi. Çünkü bu ayetlerin öncesinde bazı hayvanlar zikredilmiş, önemli olan vasıfları sayılmış ve en önemli vasıflarından olan etlerinin yenilme faydası da zikredilmiştir. At, katır ve merkepler ise o hayvanlarla beraber zikredilmemiş; ayrı bir ayet-i kerimede binek olma vasıfları zikredilmiştir.
“Ve ehli hayvanları da yaratmıştır ki, sizin için onlarda korunmak ve birtakım menfaatler vardır. Siz de onlardan yersiniz.”[4]
Hadisten Delil
Halid b. Velid (radıyallahu anh)’dan at eti ile alakalı şöyle bir hadis-i şerif rivayet edilmektedir:
“Efendimiz ﷺ at, katır ve eşek etinin yenilmesini yasaklamıştır.”[5]
Akli Delil
Katır etinin yenilmesinin haram olduğunda icma’ vardır. Katır, erkek eşek ile dişi atın çiftleşmesinden doğan hayvandır. Eğer katırı doğuran dişi atın eti helal olsaydı, katırın da eti helal olacaktı. Çünkü yavru annesine tabidir.
Mesela: Bilindiği üzere vahşi eşeğin eti helal, ehli eşeğin eti ise haramdır. Vahşî eşek, dişi olan ehlî eşekle ilişkide bulunsa ehli eşekten doğan yavrunun eti helal olmayacaktır. Fakat ehlî eşek, dişi olan vahşî eşekle ilişkide bulunsa vahşi eşekten doğan yavrunun eti helal olacaktır. Görüldüğü üzere etinin yenilmesi hususunda yavru annesine tabidir. Katır da atın yavrusu olduğu için katır etinin helal olmaması, annesi olan atın da etinin helal olmadığını göstermektedir.[6]
Ayrıca at, savaş hayvanı olduğu için ona ihtiram edilmesi ve etinin yenilmemesi gerektiğini de söylemişlerdir.[7]
Bu görüşü İmam-ı Azam ile İmam-ı Malik savunmaktadır. Mezhepte tercih edilen görüş de budur. Ebu Hanife’nin mekruh demesinden kastının, tahrimen mekruh veya tenzihen mekruh olduğunu söyleyenler vardır. Lakin sahih olan görüş tahrimen mekruh olduğudur.[8]
Günümüzde ise bazı yerlerde at eti tüketilmektedir. Bazı fakihler ise buna fetva vermektedir. Delil olarak da şu zikredilmektedir: At etinin mekruh olması cihat hayvanı olduğu içindir. Günümüzde ise atlarla cihat yapılmadığı için etleri yenilebilir.
Bütün hüküm sadece bu gerekçeye bağlıysa gerekçe kalktığı için kerahet hükmünün de kalkması muhtemeldir. Fakat elimizdeki nasların zahiri helal olmadığı yönündedir. Hüküm sadece zikredilen bu gerekçeye de bağlı olmayabilir.
Netice
Hulasa: Ehli eşek ve katır etinin yenilmesi caiz değildir. At etinin yenilmesi hususunda ise ihtilaf vardır. Tavsiyemiz, at etini yiyen kimselerin aleyhinde bir şey söylenilmemesi ve at etinin yenilmesinden kaçınılmasıdır.
At, Katır ve Merkebin Sütünün İçilmesi
Bir hayvanın eti helal ise sütü de helaldir. Salyası da temizdir. Eti helal/temiz olan hayvanın, içinde su bulunan bir kaba salyası bulaşacak olursa suda temiz olacak, o sudan abdest alınmasında bir mâni olmayacaktır. Eğer eti haram ise durum tam tersi olup sütü haram olacak, salyası da necis olacaktır. Fakat bu kaideden bazı meseleler istisna edilmiştir. Bunlardan birisi de çocuğunu emziren annenin sütüdür.
Yukarıdaki kaideye katır ve eşek sütünün içilmesi caiz değildir. Lakin eti, necis olduğundan değil de cihat hayvanı olup hürmet gösterilmesi gerektiğinden tahrimen mekruh olan atın sütünün içilmesinde böyle bir sakınca bulunmamaktadır.[9]
At, Katır veya Eşek Sütünün Tedavi İçin Kullanılması
Katır ve merkebin sütünün tedavi için kullanılması, başka tedavi aracının bulunmaması ve bunların tedavi edeceğinde zannı galip olmasına bağlıdır. Durum böyle ise bunlarla tedavi caizdir.
[1] Buhari, 4219; Müslim, 1941.
[2] İbn Kudâme, el-Muğnî, Mektebetü’l-Kâhire, 1968, IX/407.
[3] Nahl, 8.
[4] Nahl, 5; Ehli hayvanlar: Koyun, keçi, sığır ve deve hayvanlarıdır.
[5] Ebu Davud, Kitâbü’l-Eṭʿime, 25.Bab.
[6] Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâî, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Kitâbu’z-Zebâih, V/38.
[7] Aynî, el-Binaye, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Lahmu’l-Feres, XI/596.
[8] Merginânî, el-Hidaye, Dâru İhyâ-i Türâsi’l-Arabî, Kitabu’z-Zebaih, IV/352.
[9] Baberti, el-İnâye, Dâru’l-Fikir, Kitabu’l-Kerahiye, V/10.
